Հայաստանի եզդիները տոնում են Կարմիր Սըլթան Եզիդի տոնը

Դեկտեմբերի 17-ին եզդիները տոնում էին Կարմիր Սըլթան Եզիդի տոնը: Եզդիների մոտ տոները երկարաժամկետ արարողություններ են: Օրինակ Կարմիր Սըլթան Եզիդի տոնին նախապատրաստվում են ու այն սկսում են տոնել մի շաբաթ առաջ:

Այս տարի էլ դեկտեմբերի 13-ին հաջորդած առաջին երկուշաբթի օրը մատաղի ոչխար մորթեցինք, ինչով սկսեցինք տոնի պատրաստությունը (իհարկե, ոչ բոլորը կարող են տոնել այս տոնը, քանի որ նոր վախճանվածների ընտանիքները պետք է ծոմ պահեն հանգուցյալների համար (բարվա ռադըվըն)):

Երկուշաբթիին հաջորդող օրերը այնքան էլ ուրախ չեն անցնում, քանի որ երեքշաբթի, չորեքշաբթի և հինգշաբթի օրերը ծոմ են պահում բոլորը (ռադըվնը պաշիվե):

Տոնի արարողակարգի համաձայն` այդ երեք օրվա ծոմերից առաջին օրը երեկոյան` դեռ մութը չընկած սինու մեջ ամանով ճաշ ու մրգեղեն դրեցինք, ու տարանք չքավոր հարևաններին` որպես Կարմիր Սըլթան Եզիդի պատարագ (խեր): Իսկ մեկ օր անց` հինգշաբթի, հանգուցյալների հաց տվեցինք (նանե խերա մրիա):

Ծոմի բուն օրը` ուրբաթ, առավոտ վաղ սինու մեջ ամանով ճաշ ու մրգեր դրեցինք նորից ու տարանք հարևաններին` որպես Կարմիր Սըլթան Եզիդի հաց` պատարագ: Ուրբաթ օրը Եզիդի բուն տոնն է: Այդ սուրբ օրը, որը ազգային մեծ տոն է, բոլորը պարտադիր կարգով, նվերներով պետք է այցելեն այդ տարվա հանգուցյալների տները, միմյամց տները, իրար հետ պետք է հաշտվեն բոլոր նեղացածները, խռովածները, վիրավորվածները:

Ինձ ամենաշատը դուր է գալիս այն հանգամանքը, որ տոնին չհաշտվողները չեն կարող եզդի համարվել, դա օգնում է, որ մարդիկ համերաշխ լինեն: ԻՆչպես նաեւ ես շատ եմ սիրում ուրբաթ գիշերը, քանի որ այդ ժամանակ, ու այս անգամ էլ այդպես էր, ամբողջ գիշերը քեֆ ենք անում:

Խդր Հաջոյան

khdr.yezid@gmail.com

Համերգ` ազգային փոքրամասնությունների մասնակցությամբ

Գնացել էի Ազգային փոքրամասնությունների ազգային-մշակութային կազմակերպությունների համակարգող խորհրդի 10-ամյակին նվիրված ցուցահանդեսին ու համերգին:

Բելոռուսական համայնքը ողջ փայլով ցուցահանդեսի տաղավարի մոտ

Շատ տպավորիչ էր: Բոլոր ազգերի ելույթներն էլ լի էին նրանց մշակութային ու ազգային առանաձնահատկությունների տարրերով: Որոշ ազգեր երգում էին, ոմանք` պարում` իսկական տոնի վերածվելով Հայաստանում բնակվող տասնյակից ավելի ազգերի համար:

Համերաշխության լուսանկար`
եզդիական ու բելոռուսական տարազները խիստ տարբեր են

Բելոռոսական համայնքից Քրիստինե Պողոսյանը իրենց ելույթի ժամանակ պարում էր տիկնիկ-պապիկի հետ (լուսանկարում` աջից):


Լեհական համայնքը փայլում էր գունագեղ ազգային տարազներով ու գեղեցիկ ազգային երգերով: Լեհական համայնքի մասին մեր բլոգում պարբերաբար գրառումներ անող Լիա Սայադյանը հետ չէր մնում իր լեհ ընկերուհիներից ու լիաթոք ներկայացնում էր լեհական ազգային երաժշտության գոհարները:

Լեհական համայնքը` ցուցահանդեսի տաղավարի մոտ

Հունական համայնքը իրենց տաղավարի մոտ

Հունական համայնքը փայլում էր երգով ու պարով: Հունական խասաբիկոն շատ գեղեցիկ էր հատկապես սպիտակ տարազներով:


Ազգային փոքրամասնությունների ներկայացուցիչները խոստացել են այլ լուսանկարներ ու վիդեոներ էլ ուղարկել: Սպասում ենք...

Համերգի ու ցուցահանդեսի մասին, ի դեպ բավական հետաքրքիր, գրել է նաեւ հունական համայնքի ներկայացուցիչ, բլոգեր Robbie Raul-ը այստեղ:

Սառա Խոջոյան

sarakhojoyan@gmail.com

Երեւանում ասորական հուշարձան է կառուցվում

Երեւանում 1915թ Օսմանյան Թուրքիայում ցեղասպանության զոհ դարձած ասորիների հիշատակին նվիրված հուշարձան է կառուցվում:

Հուշարձանը, որը օղակաձեւ այգու` Նալբանդյան եւ Մոսկովյան խաչմերուկին հարող տարածքում է լինելու, կառուցվում է Հայաստանում ասորիների «Աթուռ» ասոցիացիայի նախաձեռնությամբ:

Հուշարձանի տարածքը արդեն բետոնապատված է, իսկ շինարարությունը ավարտին կհասնի մեկ ու կես տարվա ընթացքում:

Հիմա շինհրապարակի հետևի ծառին փակցված հուշարձանի վերջնական տեսքը ներկայացնող պաստառն է միայն անցորդներին հուշում, որ այդտեղ հուշարձան է լինելու:

Լյուսյա Միխայլովա

Ljusya_mikhaylova@yahoo.com

Boże Narodzenie կամ լեհական Սուրբ Ծնունդ

Լեհական Սուրբ Ծնունդը եկեղեցական այն տոներից է, եթե չասենք ամենագլխավորը, որը նշվում է մեծ շուքով և որը տոնելուն լեհերը պատրաստվում են շատ երկար և մանրակրկիտ` պահպանելով բոլոր սովորույթները:

Սուրբ Ծնունդը խորհրդանշող մի շարք արարողակարգեր կան: Օպլատկա-ն, օրինակ, խորհրդանշում է Սուրբ Ծննդյան երեկոն: Օպլատկան հաց է` շատ նման նշխարի, որը, բարեմաղթանքներ հղելով, միմյանց հետ կիսում են ընտանիքի անդամները: Օպլատկա բառն առաջացել է լատիներեն “oblatum” բառից, որը նշանակում է “զոհաբերության շնորհ”: Օպլատկան թխում են ջրի հետ խառնած ցորենի ալյուրից:

Լեհական Սուրբ Ծննդի պարտադիր պայմանն են Կոլենդաներ-ը: Այս բառը առաջացել է լատիներեն “calendac” բառից` յուրաքանչյուր ամսվա առաջին օրվան այդպես էին անվանում: Կոլենդաներ սկզբում անվանում էին Ամանորյա, իսկ հետո` Սուրբ Ծննդյան երգերին: Դրանք երգում են բոլորը` մեծերը և փոքրերը թե տներում և թե եկեղեցիներում:

Սուրբ Ծննդյան Տոնական սեղանը ծածկված է սպիտակ սփռոցով, իսկ սեղանի տակ չոր խոտ է. խորհրդանիշ, որ Տեր Հիսուսը մսուրում պառկած է եղել վրան: Սեղանի կենտրոնում դրված է նշխար, սպասք տան անդամների համար և անպայման մեկ դատարկ սպասք`անսպասելի հյուրի համար: Հյուրը կարող է անսպասելի թակել դուռը, քանի որ այդ երեկո ոչ ոք չպետք է մենակ մնա:

Համաձայն տոնական ավանդույթի` ընթրիքը պետք է բաղկացած լինի 12 կերակրատեսակներից, որ խորհրդանշում են 12 առաքյալներին:

Կերակրատեսակները տարբեր են լինում տարբեր մարզերում, սակայն գլխավոր կերակրատեսակները, որ առկա են յուրաքանչյուր սեղանին` կարմիր բորշն է, կարկանդակը, տապակած ծածանը և չորացրած մրգերի կոմպոտը:

Լիա Սայադյան

sayadyanlia@gmail.com

Կաշառք, կաշառք, մինչեւ վերջ...

Երեկ ականատես եղա` ինչպես պետավտոտեսուչը կաշառք վերցրեց եղբորիցս: Եղբայրս խախտում արեց` չթույլատրված փողոց մտնելով, պետավտոտեսուչներն էլ մեքենան կանգնեցրել էին հենց այդ փողոցի խաչմերուկում ու որսի էին սպասում:

Եղբայրս գոհ էր, քանի որ իր ասելով` «լավ էր պրծել» ընդամենը 3000 դրամ վճարելով, այն դեպքում, երբ ինչպես պետավտոտեսուչն էր իրեն ասել` 30 000 դրամանոց խախտում էր արել:

Ամենազավեշտալին ինձ համար եղբորս ու տեսուչի խոսակցությունն էր, որի մասին եղբայրս պատմեց. «5000-անոցը տվեցի, ասեց, բա ասում էիր` 3000 դրամ ունեմ ընդամենը, ես էլ ասեցի` 3000-ը քոնն ա, 2000-ը` իմը: Զդաչիս տվեց»:

Հետո եղբայրս պատմեց, որ 5000 դրամանոց ակտ գրելու դեպքում օրինակ տեսուչը ստանում է դրա 30 տոկոսը` 1500 դրամ, որը պիտի կիսեն մեկ մեքենայի մեջ աշխատող երկու տեսուչներ` յուրաքանչյուրը ստանալով 750 դրամ, իսկ այս դեպքում նրանք ունեցան յուրաքանչյուրը 1500-ական դրամ:

Իհարկե, տեսուչը բարի գտնվեց ու եղբայրս 30 000 դրամի փոխարեն 3000 դրամ կորցրեց, բայց տխրում եմ, որ Հայաստանում նույն կաշառակերությունն է շարունակվում, քանի որ այսպես ոչ մարդիկ կփոխվեն, ոչ պետությունը ավելի ժողովրդավար կդառնա, իմ համեստ կարծիքով:

Լուսանկարը` Ազատություն ռադիոկայանի հայկական ծառայության կայքից:

Սառա Խոջոյան

Sarakhojoyan@gmail.com

Greek Church and Greek dance in Akhtala

When I learned that only three communities of national minorities were going to participate inthe annual barbeque festival in Akhtala, and one of them was the Greek community, I was very happy because I represent the Greek “Ponti” NGO. However, our happiness disappeared when after passing more than 180 kilometers we found ourselves at a very badly organized event.

The organizers were not informed that the bridge which leads to the Monastery of Akhtala was under reconstruction, and the festival participants had to walk 5 kilometers to reach the place. We were simply exhausted after such a long distance walk.

However, after the consecration ceremony of Surb Astvatsatsin (Holy Godmother) Church, the preparation and tasting of barbeque followed by joyful singing and dancing, the tired pilgrims became more lenient.

I visited Surb Astvatsatsin Church of Akhtala two years ago, and this year I even had the opportunity to film a video inside the church. I also learned that after the Pontian migration, this church became the sanctuary of the Greek immigrants from the Lori region, and particularly from Akhtala. And now there are even Greek saints and epistles carved on the walls of the church.

The Greek community was not participating in the barbeque festival but we decided to represent our community by singing and dancing.
Our performance was the last one; however, it was a great success. Even the people who were leaving, came back to watch our dance.

Arthur Khachatryan

arthurkharidis@gmail.com

Չմոռանանք լեհերենը

Թեպետ Հայաստանի լեհական համայնքը արդեն 15 տարի ակտիվ գործունեություն է ծավալում, ավելի քան 500 անդամից բաղկացած լեհական համայնքը չի կարողանում զերծ մնալ լեզվի պահպանման խնդրից:

Չկան հեռուստահաղորդումներ լեհերենով, չկան ռադիոհաղորդումներ, էլ չեմ խոսում լեհական երաժշտության մասին, որը Հայաստանում լայնորեն չես կարող լսել, ինչպես օրինակ անգլալեզու երաժշտությունը:

Սակայն, լեհական համայնքն ու համայնքի նախագահ տիկին Ալլա Կուզմինսկայան լուրջ քայլեր են ձեռնարկում լեհերենը պահպանելու համար: 2001 թվից Լեհաստանից մեր համայնք են այցելում լեհ ուսուցիչներ «Ուսուցիչների որակավորման բարձրացման» կենտրոնական ինստիտուտից:

Սկզբական շրջանում լեհերենի դասերը շաբաթական մեկ կամ երկու անգամ էին, այնուհետ, հուրախություն մեզ, դասերն սկսեցին անցկացվել շաբաթական մի քանի անգամ: Հետզհետե շատացավ նաև լեհերենի դասերին հաճախողների թիվը, առաջացան խմբեր` մեծահասակների, սկսնակների, երեխաների:

Ուրախալի է նաև այն հանգամանքը, որ բացի դասընթացներից, համայնքում մենք հնարավորություն ունենք լեհերենով տարբեր ֆիլմեր դիտելու:

Ալլա Կուզմինսկայայի ջանքերով 2001 թվականին նաև Երևանի Բրյուսովի Պետական Լեզվաբանական Համալսարանի Ռուսաց և Օտար լեզուների ֆակուլտետում լեհերեն լեզվի` որպես երկրորդ օտար լեզվի դասընթաց ներմուծվեց և նույն համալսարանում լեհերենի աշխատասենյակ բացվեց: Լեհերենի դասընթացը, որը վարում են Լեհաստանից եկած ուսուցիչները, նախատեսված է 3-րդ և 4-րդ կուրսեցիների համար: Սա ևս մեծ քայլ է լեհերենի տարածման հարցում, հնարավորություն է հայ ուսանողների համար ևս սովորելու և տիրապետելու լեհերենին:

Լիա Սայադյան

sayadyanlia@gmail.com

Ինձ զգում եմ Հունաստանում

Ամեն անգամ, երբ գնում եմ Mistr Gyros, ինձ իմ հայրենիքում եմ զգում: Mistr Gyros-ը հունական արագ սնունդ է, որը Երեւանում արդեն երկու տեղ կարելի է ճաշակել: Սրճարանների պատերին ամբողջությամբ Հունաստանի տեսարժան վայրերի պատկերներն են, մշտապես հնչում է հունական երաժշտություն:

Հունաստանն ամբողջանում է հունական սննդով` Սուֆլակի` հունական խորոված, Ձաձիկի` հունական աղցան, Յիրո` հունական եւ կիպրական պիտաներով` հունական շաուրմա եւ այսպես շարունակ: Այս երեք կերակրատեսակն եմ առանձնացնում, քանի որ սրանք ամենաշատն եմ սիրում:

Սուֆլակին խորոված խոզի ու հավի մսի փոքրիկ կտորներն են` փոքրիկ փայտիկների վրա շարված: Ես այն շատ եմ սիրում ուտել ձաձիկիով: Հունական ուտեստները շատ համեղ են, նրա համար չեմ ասում, որ հույն եմ, փորձեք, ինքներդ կհամոզվեք:

Արթուր Խաչատրյան

arthurkharidis@gmail.com

Հունական եկեղեցին ու հունական պարը Ախթալայում

Երբ իմացա, որ Ախթալայում կազմակերպվող խորովածի ամենամյա փառատոնին ազգային փորքմասնություններից միայն երեք համայնք է մասնակցելու, որից մեկը` հունական, ու քանի որ ես էլ «Պոնտի» հունական ՀԿ-ից եմ, ուրախացա: Սակայն, ուրախությունից շատ բան չմնաց, երբ ավելի քան 180 կմ ճանապարհ կտրելուց հետո վատ կազմակերպված միջացառման մասնակցեցինք:

Կազմակերպիչները տեղյակ չէին, որ Ախթալա վանական համալիր (այստեղ տեղի ունեցել խորովածի փառատոնը) տանող կամուրջը վերանորոգվում է, ինչի պատճառով ավտոբուսներով մինչեւ կամուրջը հասած փառատոնի մասնակիցները ստիպված էին 5 կմ ոտքով քայլել` այնտեղ հասնելու համար:

Թե ինչ էին զգում այդքան ճանապարհը ոտքով անցած մարդիկ, կարելի է պատկերացնել, սակայն, Սուրբ Աստվածածին եկեղեցու օծման արարողությունը, խորովածների պատրաստությունն ու համտեսումը, փառատոնի ոււրախ երգն ու պարը ստիպեցին ներաղամիտ լինել հոգնած «ուխտավորներին»:

Առաջին անգամ ես Ախթալայի Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի էի ալցելել երկու տարի առաջ, այս տարի հնարավորություն ունեցա նույնիսկ տեսագրելու եկեղեցու ներսը: Այս տարի իմացել էի, որ Պոնտոսի գաղթից հետո Լոռու մարզում, մասնավորապես Ախթալայում, բնակություն հաստատած հույները այս եկեղեցին իրենց սրբատեղին էին դարձրել: Հիմա եկեղեցու պատերին անգամ հունական սրբեր ու հունական գրեր են պատկերված:

Բուն Խորովածի փառատոնին հունական համայնքը չէր մասնակցում, սակայն մենք այնտեղ էինք` մեր համայնքը ներակայցնելու համար, իսկ դա անելու էինք երգի ու պարի միջոցով: Մեր ելույթը վերջիններից մեկն էր, ու չնայած դրան մեծ հաջողություն ունեցանք` անգամ արդեն հեռանալ պատրաստվող մարդիկ հետ եկան մեր պարը դիտելու:

Արթուր Խաչատրյան

arthurkharidis@gmail.com

Armenian Yezidis seek access to the airwaves

Yezidi National Union (YNU) has repeatedly applied to Armenian Public-Service TV to give them access to the airwaves, but all its efforts remained fruitless.

Aziz Tamoyan, head of Yezidi National Union (YNU) is convinced that in case Public-Service TV gives them at least 30 minutes of airtime a week, Yezidis who represent Armenia’s largest national minority will be able to learn more about their own culture, history and the community news.

Many of them live in Armenian regions where only some TV channels are available, including Public Broadcaster, which operates on state funding consisting of taxes collected from the population, including Yezidis. That is why YNU has applied to the Public-Service TV to give them access to the airwaves.

“Public-Service TV does not find it reasonable to dedicate separate programs to Yezidis, since there are other national minorities in Armenia as well, and if we meet their [Yezidis] needs, the rights of other national minorities will be violated. Besides, they [national minorities] may lay reasonable claims of the same kind to Public-Service TV”, - Aleksan Harutyunyan, Chairman of the RA Public Television and Radio Council announced in response to YNU leader’s last appeal to the State Broadcaster in July 2010.

RA Public Television and Radio Council decided to tell about Armenia’s national minorities’ history, culture, religion and traditions within other programs instead of dedicating separate ones to them.

There have been no programs about Armenian Yezidis since July, but State Broadcaster’s camera crew worked in Ferik village of Armavir region in September and promised to broadcast the materials soon.

Yezidi National Union, however, finds this insufficient and continues to apply to Armenian authorities seeking access to the airwaves. Their last application hasn’t been turned down yet and is still under consideration.

Khdr Hajoyan

khdryezid@gmail.com

Հայաստանի եզդիները հեռուստաեթերի կարիք ունեն

Եզդիների ազգային միության (ԵԱՄ) բազմաթիվ դիմումները Հանրային հեռուստաընկերության եթերում որոշակի եթերաժամ ունենալու համար մշտապես արդյունք չեն գրանցում:

Ազիզ Թամոյանը` ԵԱՄ նախագահը, համոզված է, որ Հանրային հեռուստաընկերության եթերում շաբաթական գոնե 30 րոպե եթերաժամ ունենալու դեպքում Հայաստանում բնակվող ազգային փոքրամասնություններից ամենամեծ` եզդիական համայնքը ավելի լավ կծանոթանա իր մշակույթին, պատմությանն ու համայնքի նորություններին:

Հայաստանի եզդիների մեծամասնությունը ապրում են մարզերի գյուղերում: Այնտեղ հասանելի են երկրում հեռարձակվող հեռուստաընկերություններից մի քանիսը միայն, այդ թվում եւ Հանրային հեռուստաընկերությունը, որը գործում է նաեւ եզդիների վճարած հարկերից կազմված պետբյուջեի ֆինանսավորմամբ: Այդ պատճառով ԵԱՄ-ն եթերի համար դիմել է հենց Հանրային հեռուստաընկերության եթերում հաղորդումներ ունենալու համար:

ԵԱՄ նախագահի վերջին դիմումներից մեկին (հուլիս 2010) Հանրային հեռուստառադիոընկերության խորհրդի (ՀՀԽ) նախագահ Ալեքսան Հարությունյանը պատասխանել էր.

«Ինչ վերաբերում է զեկուցագրի 3-րդ կետում բարձրացված եզդիների մասին առանձին հեռուստահաղորդումներ իրականացնելու հարցին, Հանրային հեռուստաընկերությունը այս պահին նպատակահարմար չի գտնում իրականացնել այն, քանի որ Հայաստանի Հանրապետությունում բացի եզդիներից ապրում են նաեւ ազգային այլ փոքրամասնություններ, եւ ընդառաջելով վերջիններիս, նախեւառաջ կխախտվի մյուս ազգային փոքրամասնությունների իրավունքները, ինչպես նաեւ մյուսները նույնպես կարող են նմանատիպ արդարացի պահանջներ ներկայացնել Հանրային հեռուստաընկերությանը»:

ՀՀԽ-ն ավելի նպատակահարմար էր համարել ազգային փոքրամասնությունների մասին ոչ թե առանձին հեռուստահաղորդում ստեղծել, այլ նրանց պատմությանը, մշակույթին, կրոնին ու ավանդույթներին անդրադառնալ այլ հաղորդումների ընթացքում:

Հուլիսից մինչեւ հիմա եզդիների մասին պատմող որեւէ հաղորդում Հանրայինի եթերում չի եղել, սակայն սեպտեմբերի սկզբներին հեռուստաընկերությունը ներկայացնող լրագրողների խումբը Արմավիրի մարզի Ֆերիկ գյուղում նկարահանումներ է իրականացրել, խոստացել են շուտով հեռարձակել:

Եզդիների ազգային միությունը, սակայն, նման հաղորդումները բավարար չի համարում եւ շարունակում է համայնքին հեռուստաժամ տրամադրելու դիմումներ հղել Հայաստանի իշխանություններին: ԵԱՄ ուղարկած վերջին դիմումը դեռ մերժում չի ստացել, ընթացքի մեջ է:

Խդր Հաջոյան

khdr.yezid@gmail.com